Raport Pileckiego w Cartoucherie

W piątkowe popołudnie spektakl o rotmistrzu Pileckim w Cartoucherie grano o 14.30. W Paryżu lało jak z cebra. Wyruszyliśmy już ok. 13, mieszkamy daleko od teatru, w przekonaniu, że będziemy sami na widowni albo przedstawienie zostanie odwołane, kto bowiem zainteresuje się spektaklem o rotmistrzu Witoldzie Pileckim w Paryżu, w dodatku w piątkowe popołudnie...

Droga do Cartoucherie to cała wyprawa. Najpierw trzeba dojechać do linii 1, później do końca trasy linii1, aż do Vincennes aby przesiąść na autobus 112, który dowiezie nas w miejsce, z którego czeka nas jeszcze krótki spacer... Ale zawsze warto.  Na to co nazywamy Cartoucherie składa się kilka teatrów, każdy z nich ma swoją renomę. Od czasu, gdy spektakle w Cartoucherie realizuje Ariane Mnouchkine, uchodzi on za rodzaj laboratorium teatralnego, tam pokazuje się teatr ambitny, dla wymagającej, dojrzałej widowni.

Pani dość długo szukała w komputerze miejsc, aby w końcu wręczyć nam bilety. Uff, stało pewne, że spektakl się odbędzie. Tuż przy kasie wisiał plakat przedstawienia, bardzo piękny. Do ogromniej sali, w której czeka się na otwarcie drzwi do sali teatralnej, zaczęła napływać młodzież. Kilka klas, prawdopodobnie licealistów i na widowni, na której można pomieścić 160 osób nie pozostało ani jednego miejsca. Usiedliśmy w pierwszym rzędzie. Młodzież była grzeczna, ale jak to młodzież, dość rozgadana i wydawało się, że nigdy się nie uciszy.

Na scenę wszedł mężczyzna, w wieku może 50-60 lat. Może to był dyrektor teatru, może menadżer zespołu? Poprosił o zachowanie ciszy przez cały czas trwania spektaklu, ze względu na tematykę, ale również na szacunek do pracy aktora. Gra w tym przedstawieniu wymaga wielkiego skupienia.

W chwilę później na scenę wyszedł  Patrick Olivier grający Witolda Pileckiego, o wyrazistej twarzy i mocnym głosie i spokojnie, w całkowitej ciszy rozpoczął opowieść, przerywaną co jakiś czas muzyką wykonywaną na skrzypcach i akordeonie. Z minuty na minutę na widowni zapadała coraz większa cisza....

Aktor grający rotmistrza Pileckiego czytał napisany przez niego w 1945  roku dziennik o wszystkim tym, co przeżył w obozie w Auschwitz, dzień po dniu. O tym jak zakładał radiowęzeł, hodowlę pcheł, aby zarażać tyfusem Niemców, jak dostał się do obozu, jak zorganizował ruch oporu, do którego należało w sumie ok. 800 osób, jak pisał do Warszawy, do AK raporty i jak trafiały one do Londynu. Jak bardzo liczył, że Koalicja przyjdzie więźniom z pomocą oraz uwolni obóz. Ale nigdy tak się nie stało. W 1943 roku Niemcy wpadli na trop ruchu oporu zorganizowanego przez Pileckiego i przenieśli większość więźniów do innych obozów. Wówczas sam Pilecki zdecydował się na ucieczkę.

Podczas opowieści, na białym ekranie zawieszonym za aktorem wyświetlane były filmy i zdjęcia robione w obozie w Auschwitz. Obrazy tak przerażające, że nawet ktoś kto tam był, nie potrafiłby się oprzeć emocjom.

Przedstawienie oparte na podstawie dziennika Pileckiego zakończył wywiad z francuskim uczestnikiem ruchu oporu, ale był, moim zdaniem, chyba mało potrzebny, niczego nie wnosił, ot taki francuski akcent.

Po przedstawieniu, mimo, że zamilkły ostatnie oklaski,  że aktora nie było już na scenie, przez dłuższy moment nikt nie wychodził. Dopiero kilka promieni światła, które wdarły się do sali po otworzeniu drzwi wyrwały nas z letargu.

Koło mnie siedział zięć aktora grającego Pileckiego, gdy podszedł, zamieniliśmy kilka zdań. Powiedział mi tylko, że jest to jedna z najtrudniejszych ról jakie grał w swoim życiu.

Wiele lat temu czytałam biografię rotmistrza Pileckiego i pamiętam, że pozostałam pod jej wrażeniem przez długie tygodnie. Dlatego pojechałam do Cartoucherie, w osobistym hołdzie dla odwagi, dla bohaterstwa jednego z najwspanialszych Polaków zamordowanego za patriotyzm przez komunistów na warszawskim Mokotowie.

Dobrze, że młodzi Francuzi dowiadują się kim był rotmistrz Pilecki-to dzięki nam i nim przejdzie on do nieśmiertelności. Ciekawa jestem bardzo debaty, jaką nauczyciele we francuskich szkołach będą organizować po tym spektaklu. Może kiedyś się o niej dowiem?

Nie zamierzałam pisać o bardzo osobistej historii związanej z Auschwitz, ale Facebook właśnie mi przypomniał, że to dziś obchodzimy rocznicę uwolnienia obozu w Auschwitz a w każdą rocznicę wracam do wspomnień dzieciństwa związanych z bliską osobą, która ten obóz przeżyła.  Otóż w moim warszawskim domu mieszkał pan, którego nazywałam od dziecka Józio i który został zgarnięty przez Niemców łapance po Powstaniu Warszawskim i wywieziony do Auschwitz, później trafił do Buchenwaldu. Był bardzo ważną postacią mojego dzieciństwa, spędzaliśmy dużo czasu bawiąc się razem, zabierał mnie na spacery do Łazienek a jego pasiak nosiłam do szkoły, pokazywałam jako świadectwo obozowego życia kolegom i koleżankom z klasy. Zmarł, gdy miałam kilkanaście lat, pamiętam go więc bardzo dobrze. Nie, nie opowiem wam historii jakimi się ze mną dzielił-było ich mało, nie zamierzał nimi zatruwać dziecka a najpewniej chciał po prostu zapomnieć o przeżytym piekle. Dokładnie trzy lata temu udało mi się odnaleźć dokument rejestrujący jego przewóz z obozu Auschwitz do Buchenwaldu. Dla mnie był to dokument bardzo ważny, jest na nim adres mojego rodzinnego domu, ręczny podpis kogoś, kogoś, kogo dobrze znałam...