Malarstwo według Marii Leszczyńskiej w Fontainebleau

Jest chyba najmniej znaną a także najmniej popularną z królowych Francji. Zdetronowały ją królewskie kochanki-Pompadour i du Barry. U Goncourtów można było natomiast przeczytać, że była królową strasznie smutną a Casanova po kolacji z Marią Leszczyńską opisywał ja jako osobę raczej nudną i bardzo osamotnioną. Przed kilkoma dniami w jednym z tygodników francuskich nazwano ją natomiast „świętą”. Za to, co znosiła ze strony swojego bardzo rozpustnego  męża.

Do historii przeszła zdaniem „ciągle się kochać, ciągle chodzić w ciąży i ciągle rodzić”, gdy po dziesiątym powitym Ludwikowi XV potomku, zatrzasnęła drzwi swojej sypialni i męża już do niej nie wpuściła, choć ponoć długo stukał. Tak naprawdę, wiemy o niej bardzo mało. Pozostało stosunkowo niewiele wspomnień a jeszcze mniej pamiątek. Mało wydano też o niej książek, tak jakby jej spokojne, skromne, pobożne  i skupione na dzieciach i rodzinie życie,  nie było warte uwagi.

Tym bardziej więc należy docenić inicjatywę kustosza pałacu w Fontainebleau, który na początku czerwca otworzył wystawę zatytułowaną „ Mówić do duszy i serca-malarstwo według Marii Leszczyńskiej” i który zgromadził we wnętrzach zamku obrazy, które malowała sama i które malowano na jej zlecenie. Nawet jeśli nie zachowało się ich szczególnie dużo.

Fontainebleau nie zostało wybrane chyba przypadkiem. Związana z nim była przez całe życie. 5 września 1725 roku wzięła ślub w kaplicy pałacowej pod wezwaniem Sw. Trójcy z królem Francji, Ludwikiem XV i tam przebywała przez swoje pierwsze trzy miesiące królowania. Wersal poznała dopiero na początku listopada a przez pierwsze trzy miodowe  miesiące szlifowała królewską etykietę.

Wystawa zajmuje jedynie trzy małe sale. Przed wejściem  wisi jeden z najskromniejszych, ale i najpiękniejszych portretów królowej, namalowany przez Jean Marca Nattiera w 1748 roku. Obraz powstał w Wersalu na jej zamówienie, ma ona już na nim siwe włosy. Chciała ponoć wyglądać normalnie, pozując do portretu bez atrybutów królowej. To ten, który został wykorzystany do pieknego plakatu.

W pierwszej sali można obejrzeć obraz, może najbardziej wzruszający, namalowany jej ręką i bez względu na to, czy ktoś jej w tym pomagał (co twierdzą historycy) czy też nie, jest to jeden z niewielu namacalnych, konkretnych dowodów jej malarskich pasji. To "Ferma albo Francja" podpisany "Marie Reine de France 1753". Czy miała talent? Historycy sztuki mają co do tego  spore wątpliwości. Otrzymała natomiast w tej dziedzinie dość przyzwoite wyksztalcenie, malarstwem i rysunkiem pasjonował się jej ojciec, Stanisław Leszczyński. Wiadomo, że do śmierci wisiały w jej pokoju malowane jego ręką obrazy.

Ferma czy Francja namalowana przez Marie Leszczynską

Ale  jakie były te jej malarskie pasje? Przede wszystkim rodzina, sceny rodzajowe i bukoliczne i…modna wówczas bardzo chińszczyzna.  Zamawiała więc przede wszystkim portrety swoich licznych córek i ukochanego syna. Zachowały się również  malarskie dekoracje jej pokojów w Wersalu, najczęściej są to sceny pastoralne, między innymi obrazujące cztery sezony roku, które zostały zamówione przez królową w 1749 roku u Jean Baptiste Marie Pierre.

Do najciekawszych na wystawie należy jednak sala w której umieszczono osiem obrazów o tematyce chińskiej namalowanych przez królową z pomocą kilku malarzy. Powstały one w 1761 roku, Maria Leszczyńska miała wówczas już 58 lat, a więc była starszą, jak na owe czasy, panią. To prawda, że królowa swojej pasji poświęcała długie godziny. Prywatny nauczyciel rysunków spędzał u niej w apartamentach całe dnie, obrazy o tematyce chińskiej wymyśliła i pracowała nad nimi sama, mimo iż ponoć po jej odejściu od sztalugi, wprowadzano sporo poprawek. W każdym bądź razie historycy sztuki oddają jej autorstwo trzech z nich, niestety tych najsłabszych.

Jedna z ośmiu chińskich scen rodzajowych namalowanych przez Leszczyńską

Osiem obrazów o tematyce chińskiej stanowiło wraz z chińskimi meblami wyposażenie jej gabinetu. Królowa zapisując po swej śmierci  gabinet w spadku księżniczce de Noailles, swojej damie dworu była jednak przekonana, że to jednak ona była autorem wszystkich prac pisząc, że „ obrazy mojego gabinetu są moim własnym dziełem, mam nadzieję, że Pani zachowa je z miłości do mnie”. Okazało się, że zapisano księżniczce de Noailles wyposażanie chińskiego gabinetu królowej jak również znajdujące się w nim malarstwo przysporzyło obdarowanym więcej kłopotów, niż radości. Otóż król wystąpił do księcia Noailles z prośbą, aby zbudował on w Paryżu specjalny gabinet chiński, w którym można byłoby właściwie przechowywać własność królowej. Na co książę nie miał ochoty, gdyż jak pisał- są tam „tylko portrety Chińczyków i jezuitów(!) oraz że cała sprawa będzie go kosztowała bagatela 10 tys. franków.

Jeszcze jedna sala wystawy, to wykonane na zamówienie królowej obrazy religijne: sceny biblijne. nawrócenie Sw, Augustyna  oraz wykonanych przez nią samą 6 portretów świętych. Zostały one później podarowane  zakonowi w Compiegne.

Gdy spacerowałam dziś po zamku w Fontainbleau, wyobrażałam sobie wrażenie, jakie w dniu przyjazdu, we wrześniu 1725 roku zrobił na niej stary, renesansowy pałac. Schody i komnaty, i sala balowa zbudowana przez Franciszka I. Jak spacerowała i zachwycała się klasycystycznymi ogrodami, jak cieszyła z niezwykłego zaszczytu, jakiego dostąpiła poślubiając króla, którego językiem mówiła wówczas cała Europa. Ta wystawa to tak jakby jej powrót do zamku Fontainbleau, gdzie dość często później przebywała i gdzie zawsze miała swój prywatny gabinet.