„ Ta straszna Środa” i francuskie feministki

Profesor Środę znają wszyscy. Jedni ją ponoć kochają, inni nienawidzą. Ja zaliczam się do tych pierwszych. Wydaje mi się być heroicznym Syzyfem, który mimo wszystkich stawianych jej na drodze przeszkód stara się z nas uczynić cywilizowany, postępowy, laicki i tolerancyjny naród. Przypomina mi w tym swoim dążeniu  francuskie intelektualistki, takie jak Simone de Beavoir, Francoise Giroud czy Elisabeth Badinter, które w pocie czoła otwierały drogę emancypacji kobiet we Francji. Ale one miały jako przeciwników jedynie męskich konserwatystów, tymczasem w Polsce, polskie feministki muszą o swoje prawa walczyć z kościelną oligarchią. I jest o niebo trudniej.

Książka, która stała się jedną z moich wakacyjnych lektur nosi tytuł „Ta straszna Środa”. I jest to wywiad-rzeka przeprowadzony przez Aleksandrę Pawlicką ze sztandarową polską feministką, profesorem filozofii i politykiem- Magdaleną Środą na temat jej życia, dorobku i poglądów. Poznajemy osobę niezwykle szczerą, skromną i spontaniczną a przede wszystkim mądrą i o zdecydowanie antyklerykalnych i odważnych poglądach na sytuację kobiet w Polsce, w społeczeństwie rządzonym przez konserwatywny, katolicki kościół. Precyzuję, książka jest o niej samej, o jej życiu, doświadczeniach, rodzinie i o tym jak do takich poglądów doszła, jednak najciekawsze wydały mi się fragmenty dotyczące jej śmiałych poglądów na kościół i działań jako feministki. I o nich w kilku słowach napiszę.

Jest to, można śmiało powiedzieć, książka prowokująca kobiety do buntu. A jeśli nie do buntu, to przynajmniej do myślenia i sprzeciwu wobec wszechwładzy mężczyzn, patriarchatu i polityków, którzy podejmują decyzje pod wpływem strachu na reakcje kościelnej oligarchii. „Kościół stoi na straży hierarchicznego społeczeństwa i hierarchicznej rodziny, w której dla kobiety przewidziano rolę podrzędną. Dla kościoła ważniejsza jest wspólnota niż jednostka.”-pisze Środa przy okazji stawianych jej swego czasu zarzutów o poglądy na temat kościoła w kwestii bicia kobiet, na które ten przymyka oko.

Zdaniem pani profesor było już kiedyś źle, ale nigdy nie było aż tak źle, jak teraz. Zdobycze kobiet z okresu komunizmu zaprzepaścili politycy, którzy pozwolili, aby kościelni urzędnicy zastąpili partyjnych komisarzy: „Kler zaczynał od jakiegoś momentu reprezentować władzę podobną w swojej strukturze i przejawach do tej, jaką mieli sekretarze partii. Byli wszędzie i rządzili niepodzielnie, lecz niezauważalnie, z pominięciem legalnych narzędzi władzy.” Dostrzega rosnący przez lata po odzyskaniu niepodległości wpływ kościoła na życie polityczne. Kościoła, który „sytuuje się poza terenem demokratycznych standardów a nawet demokratycznych gier. Którego pracownicy mają marne wyksztalcenie i równie marny zestaw przymiotów osobistych, za to spory autorytet instytucjonalny, więc szkodzą bardzo”.

Kościół jest instytucją szkodliwą bo staje na drodze do prowadzenia edukacji seksualnej w szkołach, co prowadzi do ignorancji, zaściankowości i braku nowoczesności. Kontrolując prokreacje, kontroluje społeczną strukturę, stratyfikacje i układy władzy”. Mówi również o tym, że kobiety już utraciły prawo do aborcji, drugim etapem jest przejmowanie przez kościół języka, wprowadzanie na miejsce języka neutralnego, naukowego- nomenklatury kościelnej . Z języka polskiego wypadło słowo macica –mówi-kobiety noszą teraz dzieci „pod sercem” Nie ma już słowa embrion, ale jest słowo „dziecko poczęte, czy tez „nienarodzone”.

Ostrzega tez kobiety przed pozostawaniem w domu, nawet jeśli partner czy tez mąż bardzo na to nalega. Praca w domu –jej zdaniem-nie ma prestiżu społecznego, dewaloryzuje się nawet w ten sposób same dzieci, które zapytane o to czym zajmuje się ich mama  nie bardzo wiedzą co powiedzieć i wstydzą się, gdy muszą wyjaśniać, że pracuje tylko„ w domu”. Takie rozwiązanie jest oczywiście na rękę politykom,  bo zmniejsza realne bezrobocie,  mężom i kościołowi,  bo kobietę niedowartościowaną, zajmującą się domem i dziećmi łatwiej jest zdominować, łatwiej nią manipulować…Kontrolując rozrodczość, kontrolując „brzuch kobiety” kościół będzie mógł kontrolować całe społeczeństwo”.

 We Francji na szczęście nikt nie kontroluje brzucha kobiety, nikt nie zakazuje jej ani antykoncepcji, ani aborcji, a paradoksalnie kraj ten ma najwyższy przyrost naturalny w Europie. Ale ile pokoleń francuskich feministek musiało walczyć i nadal walczy o swoje prawa? 

Kościół nie miesza się tu na szczęście do polityki, sfera publiczna czyli ulice, szkoły i urzędy mają konstytucyjną gwarancję laickości. We Francji kobieta ma zapewnione prawo do antykoncepcji, do aborcji, do decydowania o własnym życiu a w programie nauczania w szkołach państwowych gimnazjów poświęca się cały semestr na edukacje seksualną podczas której nastolatki uczą się na nogach od krzeseł zakładania prezerwatyw. W wieku 14 lat dzieci się obowiązkowo szczepi na żółtaczkę B-którą można się zakazić drogą płciową. (Magdalenai Środa opowiada, że gdy do jej mazurskiej wsi przyjechali lekarze bez granic leczyć dzieciom zęby, to proboszcz ich przegonił jako sektę!) Promuje się równouprawnienie, a kobiety mają warunki do pracy gdyż dysponują tanimi i łatwo dostępnymi żłobkami, przedszkolami i świetnym państwowym szkolnictwem. We Francji dzieci są objęte bezpłatną edukacją od 3 lat(!) i właściwie przez cały dzień mogą pozostać w szkole, gdzie mają zapewnioną profesjonalna opiekę. Czy francuskie dzieci są z związku z tym gorzej wychowane? A może otrzymują gorsze wykształcenie, ponieważ nie mają obowiązkowych zajęć z religii, ale naukę o wszystkich religiach świata?

Francuzka nie musi, jak wynika z moich obserwacji, wybierać między dziećmi i karierą zawodową. Uznaje się jej prawo do satysfakcji z pracy, do samorealizacji i nie jest niczyją niewolnicą, ani męża, ani dzieci. W Polsce „ kobieta, która myśli więcej o sobie niż o dziecku traktowana jest jako nienormalna, odszczepieniec od natury”-mówi w wywiadzie Środa. To prawda, że pewnie więcej tu rozwodów, ale pewnie też więcej samodzielnych, wolnych i szczesliwych kobiet.

Profesor Magdalena Środa zna świetnie francuski i jest bardzo blisko związana z Francją. Pracowała jako tłumacz obsługując wizyty papieskie dla francuskiej prasy i telewizji i we Francji zdarza jej się spędzać wakacje-ostatnio w Bretanii. Jak wspomina, w jej domu, Francja była w pewnym okresie traktowana jako jedyna „zagranica” ze względu na podróż jaką jej tata swego czasu odbył do Paryża.

To niezwykła osoba, wspaniały autorytet. Może kiedyś przeczytam opowiesc o "jej" Francji?

P.S. Do wpisu wykorzystałam zdjęcia pracy francuskiej rzeźbiarki - Niki de Saint Phalle zrobione dzisiaj w Muzeum Sztuki Współczesnej w Nicei.