Wokol Jean-Michel Basquiata

Dowiedzialam sie wczoraj, ze Agnieszka Morawinska obejmie dyrekcje Muzeum Narodowego w Warszawie. Jest to osoba zrownowazona, powsciagliwa i na pewno jej pomysly nie wywolaja skandalu zgotowanego Muzeum na poczatku tego roku przez jej ustepujacego poprzednika, Piotra Piotrowskiego  wystawa „Ars Homo Erotica”. Bedzie wiec nobliwie, powaznie i bez egzaltacji- po polsku.  Szkoda, bo marnuje sie szansa, aby cos nareszcie zaczelo sie dziac w naszej nudnej Narodowej Instytucji.

Ale dlaczego o tym pisze? Poniewaz panstwowe Muzeum Sztuki Nowoczesnej miasta Paryza, odwiedzane od lat przez energicznych emerytow  i zagubionych turystow wylansowalo ostatnio dwie znakomite wystawy i nagle, przed kasami nobliwego muzeum pojawily sie tlumy, az nie moglam uwierzyc wlasnym oczom! Kolejki i tlumy takie same jak na Moneta i Yves Saint Laurenta!

Najpierw wybuchl skandal wokol zakazania wstepu nieletnim na retrospektywe prac Larry Clarka, o ktorej juz tu pisalam. Skandal dobrze widocznie zrobil artyscie. A przed kilkoma dniami otwarto imponujaca wystawe prac Jean-Michel Basquiata. Jesli ktos o nim wczesniej nie slyszal, to wcale sie nie zdziwie, ja tez go wczesniej nie znalam. Dzis uwazam za jednego z najwazniejszych artystow konca XX wieku.

Ogladajac wystawe, wyobrazalam sobie Brooklyn, w ktorym wychowal sie Basquiat,  lata siedemdziesiate. Ameryke marzen, pachnaca dobrobytem, kolorowa, odurzajaca zgielkiem silnikow ciezarowek, pnacymi sie w gore szklanymi wysokosciowcami, piekaca w oczy kolorami stacji benzynowych, wozow strazackich, kamizelek smieciarzy i reklam McDonalda. Basquiat wyrasta z takiej Ameryki. Aby zrozumiec jego sztuke trzeba jeszcze dodac, ze jest pol Portorykanczykiem i pol Haitanczykiem, ma inna energie niz biali Amerykanie o europejskim rodowodzie.

Zaczyna malowac majac 3-4 lata. Gdy lezy w szpitalu po wypadku w wieku lat siedmiu, matka daje mu w prezencie ksiazke o anatomii dla studentow medycyny. Ponoc nie rozstanie sie z nia do konca zycia i bedzie ona niespozytym zrodlem inspiracji. Ponadto prowadza go po galeriach sztuki, Momi-ie. W liceum poznaje mlodych ludzi malujacych graffiti, wyprowadza sie tez z domu. Rysuje sprayem na scianach domow, wszedzie. Tworzy wlasny podpis SAMO© co znaczy „same old shit” –stale to samo gowno. 

Lower Manhattan pokryty jest jego tworczoscia „Koniec religii, ktora pierze mozg, polityki, ktora wiedzie do nikad i filozofii stwarzajacej pozory”-pisza na scianach. W dzielnicy, w ktorej mieszka sama biedota, gdzie gangi walcza o wplywy, gdzie niebezpieczenstwo czai sie za kazdym rogiem,  Basquiat utrzymuje sie sprzedajac  t-shirty i kartki pocztowe, ktore sam maluje na ulicy. 

 

 

Wreszcie nadchodzi czas na muzyke. Z przyjaciolmi zaklada grupe rockowa Gray, ale przygoda trwa krotko, zaledwie rok a pozniej pochlania go juz calkowiciemalarstwo. Pierwszy wernisaz odbywa sie w 1980 roku, w artystycznym squacie na 42 ulicy. Basquiat ma zaledwie 20 lat. Wystawiaja razem z nim inni artysci malujacy graffiti.

Sukces? Po wystawie „New York/New Wave w PS1 w 1981 roku. Dostrzega go tam wlasciciel galerii z Zurychu, Bruno Bischofberger, ktory odegra kluczowa role w jego karierze. Po tej wystawie otwieraja sie przed nim drzwi prestizowych galerii, w Los Angeles, w Nowym Jorku. Swietnie tez pisza o nim krytycy.

W 1982 roku Bischofberger zabiera go do Factory Warhola. W kilka godzin po spotkaniu Basquiat wysyla mu ich wspolny portret-Warhol jest zachwycony.

Niedlugo potem zaczyna sie nim interesowac kolekcjoner z Bazylei, Ernst Beyeler i wystawia w 1983 roku. Pozniej trafia na prestizowe biennale w Whitney...Jego portret na okladce zamieszcza New York Times.

W swoich pracach miesza referencje: komiksy i serie telewizyje, odwoluje sie do malarzy takich jak Matisse i Dubuffet, pracuje na lodowkach i kawalkach drewna, drzwiach i fragmentach plotna. Inspiruje sie afrykanska sztuka prymitywna, ktora jak twierdzi „jest w nim gdzies w srodku”. W 1988 roku miesza heroine i kokaine. Umiera z przedawkowania w wieku 28 lat.

W jego obrazach jest niezwykla energia i moc. Zachwyca ostra kolorystyka, genialne wyczucie kompozycji, precyzja detali. Obawiam sie, ze wszystko to, co zobacze po Basquiacie bedzie juz mdle i pozbawione pasji.

Caly ostatni tydzien mialam u siebie gosci z dwojka malych dzieci, cztery i siedem lat. Dalam im farby i obserwowalam to, co zaczeli malowac. Chlopczyk dopiero stawial pierwsze kroki w szkole, a wiec wyobraznie mial jeszcze nieskazona, fantazjowal mieszajac kolory. Ale stala nad nim matka komentujac, aby jednak nie malowal misia na pomaranczowo, bo przeciez mis musi byc brazowy. Dziewczynka, od czterech lat w szkole nie miala juz trudnosci z narysowaniem rutynowych kwiatkow i sloneczka-„nie wychodzac poza linijke”-jak przestrzegala ja przez caly czas rysowania matka. „Dziecku potrzebna jest struktura”-mowila...Szkoda, ze nie miala czasu zobaczyc Basquiata, zamiast niego wybrala Disneyland...

W ktorym momencie zycia decyduje sie ze stajemy sie osobami kreatywnymi , pelnymi albo zastraszonymi ksiegowymi, pracowicie podliczajacymi czarne cyferki? Czy decydujemy sie na to sami, czy tez ma na to wplyw srodowisko?  Kto? To pytanie nie przestaje mnie opuszczac.